ผมทรุดตัวลงนั่งผูกเชือกรองเท้าบนหินสีขุ่นก้อนใหญ่ข้างทางความเหนื่อยยังคงเกาะอยุ๋ที่ปลายจมูก ยินเสียงหัวใจเต้นถี่ระรัว เหลือบดูเป้ข้างตัวแล้วค่อยรู้สึกกระปรี้กระเปร่า ไม่เลวเสียเลยสำหรับการเที่ยวป่าคราวนี้ ถึงจะเอาจำนวนคนทั้งหมดหารแล้ว ส่วนแบ่งหมูป่าและค้างคาวที่ตกถึงผมก็มากพอที่จะแบ่งปันเผื่อแผ่คนอื่น ๆ นึกถึงเจ้าหมูป่าตัวใหญ่นั้นแล้วก็อดขำไม่ได้ มันคงเป็นดวงของเรามากกว่า พักแรมส่องป่าอยู่ ๒-๓ คืนไม่เคยได้พบสัตว์ใหญ่จนกระทั่งจะแยกย้ายกันกลับ จึงพบเจ้าหมูป่านอนระทดระทวยซังกะตายหายใจอยู่ริมห้วยข้างทางผ่านของเรา รอยกระสุนเจาะลึกที่โคนกกหางและลำคอหากเป็นหมูเล็กก็คงเสร็จคาที่ ไม่รู้ว่าเป็นฝีมือของใครที่ไหนแล้วก็ไม่ติดตามผลงานเสียด้วย

     เจ้าวัฒน์เพื่อนครูต่างกลุ่มซึ่งขอติดสอยห้อยตามไปด้วยแวะลงไปล้างหน้าที่ห้วยเหลือบไปพบเข้า ร้องลั่นจนพวกเราตกใจนึกว่าเกิดอุบัติเหตุส่งท้ายเข้าให้แล้ว ผู้ใหญ่เงินจัดการเชือดซ้ำโดยปลอดจากการฝ่าฝืนต่อสู้ มันคงเต็มที่แล้วจริง ๆ ผมเองยังหวั่นว่ามันจะลุกขึ้นมาฮึดสู้ตามสัญชาตญาณ ได้ยินเสียงพวกเราตะโกนร้องบอกให้ระวังตัวกันลั่นไม่รู้ใครเป็นใคร ทุกคนตั้งท่าเตรียมพร้อม แต่ก็ไม่เห็นมีอะไรเกิดขึ้น ผู้ใหญ่เงินจัดแบ่งสันปันส่วนกันตรงนั้น ทุกคนรับไว้ด้วยความยินดี ก็นึกว่าจะได้เพียงค้างคาวจากในถ้ำติดมือกันไปเท่านั้น...เป็นลาภลอยจริง

    ทั้งพ่อและแม่ของผมชอบอาหารป่าทั้งสองคน กินได้ทุกชนิด...ตั้งแต่ค่างบนปลายไม้จนถึงตุ่นในรูดิน ผมจะฝากเพ็ญ เมียจับแต่งของผมข้ามฟากออกไปให้ หล่อนจะต้องข้ามออกไปฝั่งโน้นพรุ่งนี้เช้า เพื่อเอาวงกบหน้าต่างและอุปกรณ์แปรรูปอื่น ๆ ออกไปส่งเจ้าประจำ ผมก็ได้แต่หวังว่า สักวันหล่อนจะถูกจับฐานค้าไม้เถื่อน ความจริงกำหนดออกของหล่อนตั้งแต่เมื่อวันก่อน แต่เพราะผมมัวเพลินส่องไพรจนเกินกำหนดเวลา นี่ถ้าโรงเรียนยังไม่เปิดวันนี้ ผมก็คงยังไม่ออกมาจากป่า คณะของเรากลับออกมาจากถ้ำแก้วอันเป็นสถานที่พักแรมก่อนฟ้าสาง แล้วแยกย้ายกันไปส่วนหนึ่งเข้าหมู่บ้านปาง ส่วนหนึ่งลงท่าเรือเพื่อกลับออกฝั่งโน้นหลังจากได้รับความสุขจากธรรมชาติ แบกเอาความอิ่มใจที่ได้พักผ่อนออกไปเผชิญกับสารพันปัญหาในแวดวงการทำงานต่อไป

     ผมเองเป็นคนสุดท้ายที่แยกจากกลุ่มเพราะระยะทางสั้นกว่าคนอื่น ๆ ตัดดอยลูกนี้ลงก็ถึงทางเข้าหมู่บ้านกลิ่นอายข้าวนึ่งที่เพิ่งสุกโชยมาเตะจมูกมันแทรกไว้ด้วยความอบอุ่น จุดสัมผัสที่เคยประทับใจให้ผุดวาบ ภาพชีวิตและความหลังครั้งเยาว์วัยเต้นระริกอยู่ในภวังค์ เสียงไก่พื้นเมืองตัวเตี้ยหลากสีท่าทางไม่หวั่นสิ่งใด ๆ ในโลกตบปีกกระโดดขึ้นไปโก่งคอขันบนรั้วไม้ไผ่ เสียงขันตอบรับเป็นทอด ๆ กังวานสะท้อนก้องไปมาในหุบเขา ผมมีความรู้สึกว่าไฟในตัวทีมันค่อย ๆ มอดไปตามวันเวลา ถูกเรียกคืนมาอีกครั้งเหมือนการกลับมาเยือนของอาทิตย์ยามรุ่งอรุณ ดอกกุหลาบป่าคลี่กลีบบานอยู่เรี่ยดินแมลงตัวเล็กหน้าตาแปลกอุตส่าห์ตื่นตั้งแต่เช้าเพื่อแสวงหาอาหาร มันจะรู้หรือเปล่าหนอว่าขณะนี้มนุษย์กำลังประสบปัญหาประชากรล้นโลกและแย่งกันทำมาหากิน

     เคยมีครั้งหนึ่งที่ครูสตรีที่นี่ถึงกับนั่งร้องไห้ไม่ยอมหลับนอนแทบประสาทเสียในคืนหนึ่งที่ได้ยินเสียงระเบิดตูม ๆ ลงใกล้บ้านพัก ช่วงนั้นเผอิญผมออกมาประชุมเร่งรัดคุณภาพการศึกษาที่จังหวัด เธอเล่าว่า เพียงตูมแรกที่ได้ยิน เธอก็นั่งตัวแข็งไม่กล้าแม้แต่จะขยับตัว รู้สึกถึงความสูญเสีย ใจนึกถึงแต่รถจักรยานยนต์รุ่นใหม่ล่าสุดของเธอ คิดว่ารุ่งเช้าจะเก็บข้าวของกลับบ้าน ถ้าขอย้ายฉุกเฉินไม่ได้ก็จะขอลาออกเสียเลย แล้วก็ยังนั่งใจเต้นโครม ๆ วาดมโนภาพไปเรื่อยเปื่อย จนกระทั่งเช้าลงมาดูก็ยังพบรถจอดอยู่ที่เดิม สอบถามชาวบ้านจึงได้ทราบว่ามีพวกทหารเกณฑ์ขโมยอาวุธหลบหนีกลับเข้ามาซุกซ่อนตัวอยู่ คืนที่เกิดเหตุนั้นไม่ได้ข่าวเจ้าหน้าที่จะเข้ามาเลยหลบเข้าไปเล่นระเบิดนอกหมู่บ้าน แต่เนื่องจากโรงเรียนอยู่ในที่ลาดต่ำทำให้เสียงของระเบิดราวกับอยู่ใกล้ ๆ เพ็ญยังบอกกลัวแทบขาดใจเพราะอยู่คนเดียว แม้จะเป็นคนพื้นเพที่นี่ก็ตามที บางสิ่งบางอย่างอาจเปลี่ยนแปลงเร็ว จนเธอเองก็ตามไม่ทัน แม้ผมจะพยายามฝึกให้เธอฟังข่าวพร้อมกับวิเคราะห์ข่าวทุกวี่ทุกวัน ความรู้สึกของหล่อนค่อนข้างช้า และมีความเฉื่อยอารมณ์พอ ๆ กับสมองนั่นเทียว

     ผมจัดการเรื่องส่วนตัวเสร็จก็ดุ่มเดินไปโรงเรียน สังเกตเห็นนักเรียนจับกลุ่มคุยกันเป็นกลุ่ม ๆ ก็ไม่สนใจอะไรมากนัก คิดว่าเป็นธรรมดาของนักเรียนที่ได้ออกไปภายนอกกลับมา คงถ่ายทอดเรื่องราวให้เพื่อนฟังกันอย่างตื่นเต้น จัดการกับนักเรียนชั้นต่าง ๆ ให้ทำความสะอาดชั้นเรียน เตรียมหนังสือเรียนทั้งป.ต้น-ป.ปลายเผื่อครูที่เดินทางเข้ามายังไม่ถึงไม่อยากให้วุ่นวายส่งเสียงดังจึงสั่งงานให้ทำ อะไรจะง่ายไปกว่าการให้เขียนเรียงความเล่า ผมวางยาเพื่อความสงบโดยการให้เขียนความเรียงสั้น ๆ ในหัวข้อที่เกี่ยวกับเหตุการณ์ในบ้านเรา จุดประสงค์เพื่อรายงานความเป็นไปของหมู่บ้าน แล้วก็ไปดูเด็กชั้นอื่น ๆ

     จนกระทั่งบ่ายจัดใกล้โรงเรียนเลิกจึงไปพลิกดูเรียงความของนักเรียน แล้วก็สะดุดตากับเรื่องของเด็กคนหนึ่ง “เหตุเกิดที่งอมผาแตก” จึงหยุดอ่านรายละเอียด ปรากฏเรื่องราวฆาตกรรมเข้าให้แล้ว บริเวณไม่ไกลจากที่เราพักแรมสักเท่าใดนัก ผมจึงรีบเรียกเด็กหญิงเจ้าของเรียงความมาสอบถาม ก็ได้รับคำยืนยันจากอีกหลาย ๆ คนที่รู้เรื่องเกิดการฆ่าข่มขืนสาวชาวบ้านริมไร่ข้าวโพดที่งอมผาแตก ผู้ตายก็คือลูกสาวของอาวันที่เพ็ญไปช่วยงานเมื่อเช้านั่นเอง

     เย็นวันนั้นผมรีบกลับบ้านไปซักถามเพ็ญ เธอเล่าว่าไม่มีใครรู้ตัวฆาตกรแต่สันนิษฐานกันว่า อาจเป็นทหารป่าเพราะมีรอยรองเท้าเดินป่า และชาวบ้านได้ยินเสียงร้องเพลงชุมนุมกันในค่ำคืน “บ้า” ผมหลุดปากอุทาน ก็เสียงที่ว่านั่นมันมาจากเสียงพวกชาวเราตีเกราะเคาะไม้ร้องเพลงแก้เหงาระหว่างรอนายพรานที่เป็นหน่วยเสบียงออกไปส่องสัตว์ในคืนพักแรม เครื่องดนตรีก็หนีไม่พ้นเศษไม้ซางที่เหลือจากการหลามข้าว เสียงของเราดังลั่นป่าจนพรานบ่นกันงึมว่าไล่เหยื่อไปหมด

     เพ็ญเล่าต่อไปว่าหนานรุ่งเป็นคนไปพบศพก่อน แล้วกลับมาตามชาวบ้านออกไปช่วยกัน พ่อแม่ของผู้ตายบอกว่าให้เผาเสียที่นั่นเลยตามประเพณี หนานรุ่งที่เพ็ญพูดถึงเข้ามาอยู่ในข่ายสงสัยของผมทันที หนานรุ่งเป็นคนหนุ่มอยู่ในวัยเลยเบญจเพสสักหน่อย ลูกถี่มาก ช่วงนี้เมียก็กำลังท้องแก่อีกแล้ว เล่ากันว่าใครแนะนำให้พาเมียไปคุมกำเนิดแกก็เป็นไม่ยอมเด็ดขาดกลัวเมียจะทำงานหนักไม่ได้ ที่น่าขันที่สุดคือกลัวจะเสียดุลทางเพศ ผมเคยบอกให้แกไปตัดผมโกนหนวดเสียทีก็ได้แต่ยิ้มอวดฟันซี่โตที่เคลือบด้วยคราบบุหรี่ หนานรุ่งจึงเป็นพรานที่ดูหน้ากลัวทั้งที่อายุก็ยังไม่ทันเท่าไร นอกจากจะจับสัตว์ป่าขายเป็นอาชีพแล้ว ยามว่างก็รับจ้างขนของออกส่งลงท่าเรือด้วย ที่สำคัญพรุ่งนี้เพ็ญจะต้องไปกับเขา ผมรู้สึกกระตุกนิด ๆ เมื่อนึกไปถึงว่า อะไรจะเกิดขึ้นหากปล่อยให้หล่อนเดินทางไปโดยลำพังกับฆาตกร ผมนึกดีใจที่ยังรู้เรื่องและหาตัวฆาตกรได้ด้วยตัวเองก่อนที่มันจะสายเกินไป ผมหันไปสั่งเพ็ญให้บอกเลิกนัดหนานรุ่งเสียแล้วไปกับสนแทน สนเป็นเด็กที่อยู่ในโอวาทของผม มีอาชีพพรานป่าและรับจ้างบรรทุกของเช่นเดียวกัน ผมบอกเพ็ญให้เตรียมเสื้อผ้าไปพักที่บ้านสนเลยเพราะบ้านของสนอยู่ฝั่งตรงข้ามห้วยสักเวลาออกไปตอนเช้ามืดจะได้ไม้ต้องข้ามห้วย ในฤดูฝนอย่างนี้มักมีน้ำป่าหลากจนข้ามห้วยไม่ได้อยู่เป็นประจำ ผมสั่งเธอเสร็จก็ลงจากบ้านพักเพื่อแวะบอกสนและเลยไปสังสรรค์สโมสรตามเรื่อง เพ็ญเดินตามลงมาส่งห่อกับแกล้มให้ตามความเคยชิน

     ( ฟ้าเมืองไทย รายสัปดาห์เพื่อความจัดเจนชีวิต ปีที่ 20 ฉบับ ที่ 1016 ปีพ.ศ. 2531)