ศักยภาพภาคเกษตรของไทยในความเป็นจริง

ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว ยังคงเป็นคำพูดที่หลายๆ คนคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี ซึ่งคำพูดดังกล่าวสะท้อนให้เห็นความอุดมสมบูรณ์ของประเทศไทยมาจนถึงปัจจุบันนี้ พร้อมกับชื่อเสียงของประเทศที่มีความแข็งแกร่งในด้านเกษตรกรรม

ภาคเกษตรไทยมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง ประการแรก คือ เป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญของประเทศ โดยรายได้ภาคเกษตรคิดเป็น 9% ของ GDP รวม (GDP : Gross Domestic Product คือ มูลค่าเบื้องต้นของผลผลิตที่เกิดขึ้นภายในอาณาเขตของประเทศในรอบหนึ่งปี   ส่วน GNP : Gross National Product คือ มูลค่าเบื้องต้นของผลผลิตที่เกิดจากการใช้ปัจจัยการผลิตของชาติในรอบหนึ่งปี)

เป็นที่ทราบกันดีว่ารายได้หลักของประเทศไทยนั้น ส่วนใหญ่มาจากการส่งออก โดยพบว่าประเทศไทยมีรายได้ที่มาจากต่างประเทศถึงร้อยละ 78 ของรายได้ทั้งหมด ซึ่งในส่วนนี้เป็นรายได้ที่มาจาก 1.การส่งออก   2.การท่องเที่ยว 3.การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศหากพิจารณาอย่างละเอียดจะพบว่ารายได้ที่ได้มาจากต่างประเทศล้วนแล้วแต่เกี่ยวข้องกับสินค้าเกษตรกรรมเกือบจะทั้งสิ้น กล่าวคือ รายได้จากการส่งออกในปี 2551 จะเป็นสินค้าอาหารเกษตร 8 แสนล้านบาท นอกจากนี้รายได้จากการท่องเที่ยวซึ่งส่วนใหญ่เป็นรายได้ที่นักท่องเที่ยวใช้จ่ายเพื่อซื้อสินค้าอาหาร โดยในปี 2549 มีรายได้จากร้านอาหารโดยตรงกว่า 3 แสนล้านบาทความสำคัญประการต่อมา คือ ภาคเกษตรเป็นแหล่งจ้างงานที่สำคัญ โดยในปี 2548 แรงงานในภาคเกษตรมีสัดส่วนถึงร้อยละ 37.70 ของแรงงานทั้งหมดซึ่งนับว่าเป็นจำนวนแรงงานที่มากที่สุด เมื่อเปรียบเทียบแรงงานในภาคอื่น ๆ   เช่น ภาคอุตสาหกรรมร้อยละ15.50   ภาคการค้าส่งและค้าปลีกร้อยละ15.40   และภาคบริการอื่น ๆ ร้อยละ31.50 เป็นต้น

ประการที่สาม ภาคเกษตรสร้างชื่อเสียงให้กับประเทศไทยเป็นอย่างมาก เนื่องจากประเทศไทยมีอาหารหลายชนิดที่มีการส่งออกเป็นลำดับต้น ๆ ของโลก ได้แก่ หรืออาจได้กล่าวว่า สินค้าบางชนิด ประเทศไทยเป็นเจ้าตลาดก็ว่าได้ เช่น ข้าว ไก่แปรรูป กุ้ง ที่มีการส่งออกเป็นอันดับหนึ่งของโลก เป็นต้น

จะเห็นได้ว่าภาคเกษตรไทยนั้นมีความสำคัญต่อการพัฒนาประเทศ แต่กลับปรากฏว่าศักยภาพในการผลิตสินค้าเกษตรไทยต่ำกว่าภาคอื่น ๆ กล่าวคือ ภาคเกษตรใช้จำนวนแรงงานมาก แต่กลับได้ค่า GDP น้อยที่สุด และเมื่อคำนวณอัตราส่วนแรงงานต่อ GDP ภาคเกษตรคิดเป็นเกือบ 11 เท่าของภาคอุตสาหกรรม หรือคิดเป็นประมาณ 4 เท่าของภาคการค้าส่ง, ค้าปลีก   ตัวเลขดังกล่าวสะท้อนให้เห็นว่า ประสิทธิภาพทางการผลิตในภาคเกษตรต่ำจึงทำให้ผลตอบแทนจากการใช้แรงงาน หรือ รายได้ที่ได้จากการใช้แรงงานนั้นต่ำ ส่งผลให้เกษตรกรมีรายได้ต่อคนต่ำตามไปด้วย โดยเฉลี่ยอยู่ที่ 1,230 บาทต่อคนต่อเดือน (คำกล่าวของนายแพทย์จรัล ตฤณวุฒิพงษ์ อดีตผู้ช่วยรัฐมนตรีประจำกระทรวงเกษตรและสหกรณ์, ปี 2549)   จึงเป็นมูลเหตุสำคัญให้แรงงานภาคเกษตรไหลออกไปสู่ภาคอุตสาหกรรมอื่นที่มีรายได้สูงกว่า

อย่างไรก็ตามภาคเกษตรของไทยนั้นยังมีศักยภาพมากพอที่จะนำพาประเทศไทยก้าวสู่การเป็นประเทศที่มั่งคั่งทางเศรษฐกิจได้หากได้รับการดูแลจากทุกภาคส่วน เช่น จะต้องมีการส่งเสริมให้มีการเพิ่มมูลค่าให้กับสินค้าเกษตรเพื่อทำให้ขายสินค้าได้ในราคาที่สูงขึ้น อันจะเป็นผลให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้นซึ่งจะเป็นแรงจูงใจให้มีการคิดค้นนวัตกรรมเข้ามาใช้ในภาคเกษตร รวมถึงภาคการวิจัยและพัฒนาก็เป็นส่วนหนึ่งที่จะต้องสนับสนุนให้เข้ามาช่วยเหลือภาคเกษตรมากขึ้น ฯลฯ ทั้งหมดภาครัฐต้องเป็นแกนนำในการพัฒนาและควรให้ความสำคัญกับนโยบายพัฒนาภาคเกษตรของไทยโดยกำหนดให้เป็นยุทธศาสตร์ชาติและดำเนินการอย่างจริงจังและเร่งด่วนก่อนที่ภาคเกษตรของไทยจะอ่อนแอและล่มสลายไปในที่สุด

โดย ดร.พรศรี   เหล่ารุจิสวัสดิ์
สำนักที่ปรึกษาทางเศรษฐกิจ เครือเจริญโภคภัณฑ์
สำนักกิจกรรมสื่อสารองค์กร เครือเจริญโภคภัณฑ์

     แนวโน้มการค้าเกษตรอินทรีย์ทั่วโลกที่เติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว สอดรับกับกระแสความตื่นตัวเรื่องสุขอนามัย และการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม กระตุ้นให้ผู้คนหันมาเลือกบริโภคอาหารที่ปลอดภัยต่อสุขภาพมากขึ้น แม้จะมีราคาจำหน่ายสูงกว่าราคาสินค้าโดยทั่วไป ส่งผลให้การค้าเกษตรอินทรีย์ขยายตัวอย่างก้าวกระโดดตามไปด้วย
นายยรรยง พวงราช ปลัดกระทรวงพาณิชย์ เปิดเผยถึงมูลค่าตลาดรวมสินค้าอินทรีย์ทั่วโลกในปี 2553 ว่ามีมูลค่าสูงถึง 54,900 ล้านเหรียญสหรัฐฯ โดยมีตลาดหลักอยู่ในสหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา เยอรมนี ฝรั่งเศส ส่วนตลาดรอง คือ ญี่ปุ่น สิงคโปร์และจีน ทั้งนี้ ไม่เพียงตลาดต่างประเทศเท่านั้นที่ขยายตัว เพราะปัจจุบันผู้บริโภคชาวไทยก็หันมาบริโภคอาหารสะอาด ปลอดภัยกันมากขึ้น โดยคาดว่าตลาดสินค้าอินทรีย์ในประเทศจะมีอัตราเติบโตร้อยละ 10 หรือคิดเป็นมูลค่าประมาณ 132 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ภายในปี 2554 จากแนวโน้มความต้องการสินค้าอินทรีย์ที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง นับเป็นโอกาสทางการค้าสำหรับประเทศที่มีศักยภาพด้านการผลิตและการทำตลาด กระทรวงพาณิชย์ ในฐานะหน่วยงานหลักในการส่งเสริมและพัฒนาตลาดสินค้าอินทรีย์ ภายใต้ยุทธศาสตร์การค้าไทย : สร้างภูมิคุ้มกันด้านการค้าจากผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและวิกฤติภาวะโลกร้อน จึงได้เร่งดำเนินกลยุทธ์ขับเคลื่อนตลาดสินค้าอินทรีย์ ผ่านแนวทางพัฒนาผู้ประกอบการด้านสินค้าอินทรีย์ สร้างสิ่งอำนวยความสะดวกทางการค้า สนับสนุนการรับรองมาตรฐานให้ทัดเทียมมาตฐานสากล ตลอดจนการจัดกิจกรรมส่งเสริมตลาดสินค้าอินทรีย์ไทยทั้งในและต่างประเทศ กิจกรรมส่งเสริมการตลาดสินค้าอินทรีย์ในประเทศ ได้แก่ การจัดงานรวมพลคนอินทรีย์เพื่อเชื่อมโยงผู้ผลิตและตลาดสินค้าอินทรีย์จากทั่วประเทศ การเข้าร่วมจัดนิทรรศการ “ออร์แกนิก พาวิลเลี่ยน” ในงาน Thaifex – World of Food Asia  2011 การจัดงาน ORGANIC & NATURAL EXPO 2011 ซึ่งเป็นงานแสดงสินค้าและบริการอินทรีย์ รวมทั้งผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติครั้งแรกในประเทศไทย การจัดกลุ่มธุรกิจสินค้าอินทรีย์ (Organic Business Community) เพื่อสร้างเครือข่ายอินทรีย์ในประเทศ การจัดทำหนังสือ Organic Mapping ซึ่งได้รวบรวมและเผยแพร่ข้อมูลแหล่งผลิตสินค้าอินทรีย์ทั้งหมดในประเทศ การจัดตลาดนัดสีเขียวในจังหวัดต่างๆ และการเข้าร่วมงานแสดงสินค้าระดับภูมิภาค ในด้านการเชื่อมโยงสู่ตลาดต่างประเทศ กระทรวงฯ ได้นำคณะผู้ประกอบการเข้าร่วมงาน Biofach ที่ประเทศเยอรมนี งาน Expo West ที่สหรัฐอเมริกา และงาน Natural & Organic Products ที่ประเทศอังกฤษ การจัดกิจกรรมส่งเสริมภาพลักษณ์สินค้า Thailand Pavilion ภายในงานแสดงสินค้าเกษตรอินทรีย์สำคัญของโลก รวมทั้งการจัดกิจกรรมส่งเสริมการขายร่วมกับห้างสรรพสินค้าชั้นนำ เช่น ห้าง Whole Food Markets ประเทศอังกฤษ ห้าง Metro และ Kaufhof ประเทศเยอรมนี ตลอดจนขยายเครือข่ายกับองค์กรเกษตรอินทรีย์นานาชาติและการเข้าร่วมการประชุมสัมมนานานาชาติด้านเกษตรอินทรีย์อีกด้วย “ผลการดำเนินงานที่ผ่านมา ถือว่าประสบความสำเร็จเป็นที่น่าพอใจ สามารถเพิ่มช่องทางการจำหน่ายในตลาดต่างประเทศที่สำคัญ ทั้งสหภาพยุโรป  สหรัฐอเมริกาและตลาดเอเชีย สร้างมูลค่าการส่งออกสินค้าเกษตรอินทรีย์ของไทยให้ขยายตัวเพิ่มขึ้นกว่าร้อยละ 10 ต่อปี โดยเฉพาะการส่งออกสินค้าข้าวอินทรีย์ที่มีมูลค่าเพิ่มขึ้นร้อยละ 30 ในปีที่ผ่านมา อีกทั้งยังกระตุ้นการบริโภคสินค้าเกษตรอินทรีย์ในประเทศให้ขยายตัวเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง รวมทั้งเกิดการรวมกลุ่มเป็นเครือข่ายธุรกิจอินทรีย์ทั้งในกรุงเทพฯ และภูมิภาคต่างๆ” นายยรรยง กล่าว 

    สำหรับแผนการพัฒนาและส่งเสริมตลาดสินค้าอินทรีย์ที่กระทรวงพาณิชย์จะดำเนินการในระยะต่อไป   นายยรรยง กล่าวว่า กระทรวงฯ ต้องการผลักดันให้ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางสินค้าเกษตรอินทรีย์ในภูมิภาคอาเซียน เพื่อรองรับการเปิดเสรีด้านการค้า การลงทุนของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน หรือ AEC ได้อย่างมีศักยภาพ โดยมุ่งเน้นการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านสินค้าเกษตรอินทรีย์ภายในประเทศ การสร้างเครือข่ายสินค้าและความร่วมมือด้านเกษตรอินทรีย์ในอาเซียน สนับสนุนการเป็นศูนย์กลางสินค้าเกษตรอินทรีย์ อาทิ การศึกษา งานแสดงสินค้า วัตถุดิบในการผลิตและการตลาด สำหรับจุดเริ่มต้นของการเป็นศูนย์กลางความรู้ กระทรวงฯ จะจัดให้มี Organic Symposium หรือการสัมมนาทางวิชาการเกษตรอินทรีย์ ในวันที่ 31 สิงหาคม 2554 ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์
     นอกจากนี้ ยังให้ความสำคัญเกี่ยวกับการสร้างมูลค่าเพิ่มและการพัฒนาสินค้าอินทรีย์ใหม่ๆ เพื่อขยายกลุ่มสินค้าให้ครอบคลุมตามความต้องการของตลาดมากขึ้น แบ่งเป็น 3 ประเภท ได้แก่ กลุ่มสินค้าอาหาร ซึ่งต้องพัฒนาให้เกิดการแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหารพร้อมรับประทานมากขึ้น กลุ่มสินค้าที่ไม่ใช่อาหาร เช่น โครงการพัฒนาฝ้าย โดยสนับสนุนให้มีการขยายการผลิต ปรับเปลี่ยนการผลิตเป็นเกษตรอินทรีย์ การแปรรูป ปรับปรุงคุณภาพฝ้ายเป็นสำลีสำหรับใช้เป็นส่วนหนึ่งของเครื่องสำอางหรือผ้าฝ้ายเกษตรอินทรีย์ กลุ่มธุรกิจบริการอินทรีย์ ได้แก่ ธุรกิจสปา ธุรกิจความงาม ร้านค้าเฉพาะทาง (Green Shop) โรงแรมและร้านอาหาร พร้อมเร่งส่งเสริมการรับรองมาตรฐานด้านเกษตรอินทรีย์ให้เป็นระบบเดียวกันและมีความเป็นสากลมากขึ้น
     “อีกแนวทางสำคัญที่กระทรวงฯ ต้องเร่งดำเนินการคือสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างสินค้าทั่วไป สินค้าจากธรรมชาติและสินค้าอินทรีย์ ทำให้ผู้บริโภครับรู้ถึงประโยชน์ของการบริโภคสินค้าอินทรีย์ รวมทั้งประชาสัมพันธ์ตราสินค้า Organic Thai Produces เพื่อส่งเสริมภาพลักษณ์สินค้าอินทรีย์ไทย เป็นการเพิ่มมูลค่าสินค้าและสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภค โดยเชื่อมั่นว่าการดำเนินกลยุทธ์เชิงรุกของกระทรวงพาณิชย์จะมีส่วนช่วยกระตุ้นการเติบโตของตลาดสินค้าอินทรีย์ไทยให้ขยายตัวถึงร้อยละ 20 ในปีหน้า”(ขอบคุณข้อมูลออนไลน์)