ในความทรงจำของฉัน ฉันเห็นแม่เพียงภาพถ่าย ภาพถ่ายที่แม่โอบอุ้มฉันไว้ในวัยสักสองขวบ ในภาพแม่สวยมาก เหมาะสมกับพ่อราว "กิ่งทองใบหยก" พี่ใหญ่กับพี่รองขนาบข้างพ่อซึ่งอุ้มพี่กลาง   ฉันในอ้อมกอดของแม่น่ารักมากมาก จริงจริงนะ เด็กผู้หญิงแก้มฟูใส่หมวกติดระบายตากลมแป๋วแหว๋ว ใหนใครบอกว่าคนสวยสวยตอนเด็กเด็กมักจะขี้เหร่ไง.. ตอนเด็กฉันก็ไม่เห็นจะขี้เหร่เรยย เท่าที่จำความได้..หลังจากที่เปลี่ยนคนเลี้ยงมาหลายคน (เลี้ยงลิงหกตัวน่ะ เรื่องเล็กซะที่ไหน) ฉันมีแป้งนม ที่มาทำหน้าที่หลายอย่างในบ้าน แป้งนมเป็นพี่สาวแท้แท้ของพ่อ เธอเป็นผู้ใหญ่ที่น่ารักมาก สาวโสดพันธุ์แท้ เธอรักพวกเราทุกคน..เหมือนที่พวกเราทุกคนรักเธอ แป้งนมชอบเล่าสารพัดเรื่องให้พวกเราฟังรวมถึงเรื่อง"แม่" ด้วย เธอช่างเล่าและสามารถบรรยายภาพของพวกเราในวัยเด็กได้ชัดเจน ฉันพอจะรู้จักแม่บ้างก็จากแป้งนมนี่เอง ฉันได้รับรู้ว่าแม่ชอบทำอาหาร แม่ชอบทำขนม โดยเฉพาะไอศรีมสำหรับลูกเล็กเล็กของแม่ และเผื่อแผ่ถึงเด็กอื่นๆในละแวกที่พัก แม่ชอบงานเย็บปักถักร้อย เค้าแม่ศรีเรือนของแม่ยังทิ้งปรากฎอยู่บนดอลลี่ (ไม่รู้ว่าเรียกถูกไหม ฉันหมายถึงลูกไม้ถักสารพัดแบบ) งานฝีมือของแม่ละเอียดประณีต สวยงามจนไม่กล้าหยิบใช้ ทุกชิ้นเก็บไว้อย่างดี ในตู้ไม้โบราณสลักลายของพ่อ คืนวันเก่าเก่าที่แป้งนมเล่า ฉันมองเห็นสุภาพสตรีแสนสวย ยืนส่งลูกชายลูกสาวขึ้นรถไปโรงเรียน แป้งนมเธอเล่าได้ละเอียดละออจนมองเห็นมือน้อยน้อยโบกไหว "ตอนเย็นใหญ่จะกลับมาหาแม่ใหม่คับ" "ตอนเย็นรองจะกลับมาหาแม่ใหม่คับ" อย่างนี้ทุกวัน จนวาระสุดท้ายของแม่ วันสุดท้าย...แม่จากพวกเราไปอย่างเงียบๆ ในอ้อมกอดของพ่อ เส้นเลือดในสมองแตก เมื่ออายุเพียงสามสิบหกปี.. ฉันวัยสี่ขวบยังจำความไม่ได้ด้วยซ้ำไป เมื่อเจอหน้าคนเก่าๆ จะมีคำถามเสมอ "คนนี้ใช่มั๊ยที่นั่งร้อยพวงมาลัยหน้าศพคุณแม่" ฉันนึกภาพตัวเองนุ่งกระโปรงบานนั่งร้อยดอกไม้ไม่ออก คงทำตามที่เห็นผู้ใหญ่ทำ ไม่เข้าใจความหมาย ใครใครกล่าวกันว่า " ลูกขาดแม่เหมือนแพแตก"   พวกเราไม่มีใครรู้สึกกันอย่างนั้นสักนิดพ่อทดแทนให้พวกเราได้ทั้งหมด เท่าที่ลูกระลึก เท่าที่ลูกรู้สึก เท่าที่ลูกสัมผัส ลูกของพ่อทุกคนไม่ทำตัวมีปัญหาให้หนักใจพ่อเลย ฉันจะรู้สึกขัดแย้งลึกลึกทุกครั้งที่มีคนกล่าวว่าลูกกำพร้ามักมีปัญหา (หรือจะมี..อ่อ..มีซีปัญหาของฉัน ฉันไม่เห็นว่าใครดีได้เทียบเท่าพ่อของฉันละมัง เคยคิดเหมือนกันว่าคาดหวังสูงไปหรือเปล่า แต่จะแปลกอะไรก็ฉันจะเป็นแมลงเม่าตัวที่ไม่บินเข้ากองไฟ)   บนวิถีการเลี้ยงดู การหล่อหลอม..การอบรมบ่มนิสัย.. สิ่งแวดล้อมและครอบครัวนับว่าเป็นส่วนประกอบสำคัญก็จริง แต่ตัวเองต่างหากสำคัญที่สุด อะไรจะสำคัญเท่าใจ ใครจะมารู้จักตัวเองดีเท่าตัวเอง.. หากใจเข้มแข็งไม่อ่อนโอนไปรับปฎิกูลภายนอก ไม่ว่าอะไรก็ทำร้ายใจแกร่งไม่ได้..นะ..เพชร..จะอย่างไรก็ยังคงสภาพเป็นเพชร.. ทำนองเดียวกันถ่านอย่างไรก็อยู่เพียงถ่าน ใครจะอดทนเจียรนัยถ่านให้เป็นเพชร ? หรือว่าทำได้ก็เรื่องของใครใครก็ไม่เกี่ยวแล้ว   พวกเรามีความใฝ่ดีกันในสายเลือด ประสบความสำเร็จมากกว่าครอบครัวพร้อมหน้าด้วยซ้ำ รับรู้ได้ว่าแม่โอบอ้อมอารี..คงเหมือนรอยยิ้มอ่อนโยนของแม่ในภาพถ่าย แป้งนมบอกว่าแม่มองดูเหมือนเรียบเรียบเยียบเย็น แต่เด็ดขาด ชอบช่วยเหลือคนอื่นและไม่ทนกับการเอารัดเอาเปรียบ อันนี้หรือเปล่าที่ฉันรับมาเต็มเต็ม สิ่งที่ฉันเกลียดมากคือ คนที่ชอบเอาเปรียบคนอื่น ฉันระอาเอือมกับพฤติกรรมเหยียบย่ำคนอื่น โดยเฉพาะกับพวกทำลายปราการด้วยลมปาก คำคนที่นอกจากไม่สร้างสรรค์แล้วยังทำลายกระหน่ำซ้ำเติม ฉันไม่ยอมรับมือของคนที่หยิบยื่นอย่างไม่จริงใจ ฉันไม่หวังรับน้ำใจของคนที่กระโดดข้ามคนล้ม ฉันไม่ฟังน้ำคำของคนที่มือถือสากปากถือศีล ฉันปรายตาผ่านแค่เปรยถามตัวเองเขาวัดคนอื่นจากตัวเองได้อย่างไร เขามีคุณค่าในตัวเองมากแค่ไหน เขาเหมาะสมที่จะประณามผู้อื่นหรือไม่ เขาถือสิทธิ์อะไรไปตัดสินคนอื่น (คนอื่นที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับชีวิตของตัวเองสักหน่อย) ลมปากทำลายคนดีดีในสังคมมาเยอะแล้ว เมื่อไหร่จะหยุดระบายสีคนอื่นเสียที